داروهای سایکدلیک چه هستند، چه تاثیراتی برروی ذهن میگذارند، و آیا میتوانند بعنوان گزینه ای برای درمان برخی مشکلات سلامت روان مورد مصرف قرار بگیرند؟

پرنیان رافعی

اسید لیزرژیک دی اتیل آمید (LSD) توسط آلبرت هافمن ، شیمی دان سوئیسی در سال 1938 کشف و سنتز شد. در اوایل دهه  1950 میلادی، گروهی از محققین و روانپزشکان براساس یافته های خود پیشنهاد کردند که این داروی توهم زا می توانند برای مشکلات مربوط به سلامت روان مفید باشد. از اواخر دهه 50 ، سایر ترکیبات روانگردان مانند Psilocybin (که به نام “مجیک ماشروم” یا قارچ جادویی شناخته میشود)، مسکالین، و (N,N-dimethyltryptamine) DMT  نیز کشف شده و مورد پژوهش قرار گرفتند. این مواد در طی قرن های متمادی به طور گسترده در مراسم مقدس و آیینی در فرهنگ های مختلف مورد استفاده قرار می گرفتند. استفاده گسترده از این داروها در اواخر دهه 1950 میلادی، به دلیل نتایج مثبت آنها در درمان اختلالات سومصرف الکل ، افسردگی ، اضطراب و بیماری های روان تنی، انقلابی در روانپزشکی و علوم اعصاب ایجاد کرد.

دو یافته ی پژوهشی در دهه های  اخیر منجر به تغییرات چشمگیر در زمینه تحقیقات مواد سایکدلیک شده است : (1) گریفیتس و همكارانش نشان دادند كه مصرف یك دوز نسبتا بالا (25 میلی گرم) از Psilocybin باعث ایجاد تغییرات مثبت در خلق و خوی افراد و همچنین احساس بهزیستی می شود. (2) مطالعات تصویربرداری مغزی توسط کارهارت-هریس و همکارانش تأثیر داروهای سایکدلیک بر فعالیت های عصبی را شناسایی کرده اند و نشان دادند که اثرات این مواد بر روی برخی نواحی مغز انسان مشابه تأثیر داروهای ضد افسردگی است.

مکانیسم اثر بیولوژیکی

اما سایکدلیک ها چه هستند و چگونه کار می کنند؟ متخصصان برروی این یافته اتفاق نظر دارند كه مواد سایکدلیک با فعال كردن گيرنده هاي عصبی 2A سروتونرژیک (خصوصا بر روي سلول هاي هرمي نئوكورتيكال) پاسخ مغز به انتقال دهنده عصبي سروتونين  را دستكاري مي كنند. به طور کلی، فعال شدن گیرنده های  5HT-2Aباعث تحریک پذیری بیشتر نورون میزبان می شود. محققان بر این باورند که این افزایش گسترده در تحریک پذیری عصبی به خصوص در برخی نواحی حساس مغزی (به عنوان مثال، قشر پروفرونتال میانی، هسته مشبک تالاموس، ناحیه تگمنتوم شکمی، لوکوس سرولئوس و آمیگدال) ایجادکننده اثرات ادراکی و شناختی ناشی از مصرف سایکدلیک ها است.

اثرات روانشناختی

یک سوال معمول در مورد داروهای روانگردان این است که “این مواد چه کاری با مغز و ذهن می کنند؟” اگر بخواهیم اثرات روانشناختی سایکدلیک ها را بر روی ذهن و مغز افراد طبقه بندی كنیم، این طبقه بندی به صورت 1) تأثیرات ادراكی، 2) تأثیرات شناختی و 3) تأثیرات عاطفی خواهد بود.

اثرات ادراکی ناشی از مصرف سایکدلیک ها شامل تشدید ادراکی، تحریف ادراکی، خطاهای ادراکی ، تصویرسازی ذهنی، توهمات ابتدایی و توهمات پیچیده تر است. افراد مصرف کننده مواردی را گزارش می دهند مانند: “چیزها عجیب به نظر می رسیدند” (خطاهای ادراکی) ، “من در چیزهایی را در حال حرکت میدیدم که در واقع حرکت نمی کردند” (تحریفات ادراکی) ، “من الگوهای هندسی مختلفی را در اشیا می دیدم” (توهمات ابتدایی) و “تصورات من برایم بسیار زنده به نظر می آمدند” (تصویرسازی ذهنی).  اثرات ادراکی داروهای سایکدلیک بسیار وابسته به دوز مصرفی است و می تواند بسیار متنوع باشد.

متداول ترین تأثیر شناختی داروهای سایکدلیک تغییر در جریان طبیعی تفکر خطی است (مثلا: “افکار من به گونه ای سرگردان بودند و آزادانه جاری می شدند”). کاهش عملکرد حافظه و توجه  نیز بر اثر مصرف این داروها گزارش شده است. برخی افراد می گویند خلاقیت آن ها پیرو مصرف داروهای سایکدلیک افزایش می یابد. تحقیقات نشان داده اند که ادعای افزایش خلاقیت به دلیل بهبود مقطعی چندین عملکرد شناختی تحت تأثیر مقادیر بسیار کم این داروها صحت دارد (به طور متوسط ​​0.37 گرم ترافل خشک مجیک ماشروم). عملکردهای شناختی مرتبط با خلاقیت که  تحت تأثیر مصرف داروهای سایکدلیک قرار میگیرند شامل تفکر واگرا (تفکر خارج از چارچوب)، حل مسئله، انعطاف پذیری شناختی، نسبت دادن معنا به محرک های ادراکی و عجیب و رویاگونه بودن تصویرسازی های ذهنی مرتبط با محرک های کلامی هستند. قابل ذکر است که مصرف دوزهای بالای داروهای سایکدلیک می تواند منجر به ایجاد اختلالات شناختی شود. برخی از مردم ادعا کرده اند که مصرف دوزهای بسیار کم (که با اصطلاح microdosing   شناخته می شود) می تواند باعث تقویت عملکردهای شناختی شوند اما هیچ مدرک علمی محکمی برای این ادعا وجود ندارد.

تأثیرات عاطفی داروهای روانگردان – که به راحتی تحت تاثیر محرک های خارجی مانند موسیقی قرار میگیرند – تشدید احساسات، برجستگی عواطف و همچنین دسترسی آگاهانه به احساسات است. اکثر افراد می گویند که آنها در حینی که تحت تاثیر داروهای سایکدلیک هستند (اصطلاحا “سفر کردن با داروی سایکدلیک)، احساسات مثبتی را تجربه می کنند. اما توجه به این نکته بسیار مهم است که بوجود آمدن احساسات منفی مانند ترس ، پارانویا و احساس از دست دادن کنترل ناشی از مصرف این داروها نیز ممکن است. 

آیا داروهای سایکدلیک اعتیاد آور هستند؟

بسیاری از افراد گمان می كنند كه داروهای سایکدلیک به عنوان داروهای بسیار خطرناك اعتیادآور مورد سومصرف قرار میگیرند. واقعیت امر این است که متخصصان این داروها را از نظر فیزیولوژیکی بی خطر می دانند. داروهای سایکدلیک بالقوه وابستگی یا اعتیاد ایجاد نمی کنند.  در واقع، دانستن اینکه توهم زاهای سروتونرژیک (داروهای سایکدلیک) به طور مستقیم بر سیستم دوپامینرژیک مغز(سیستم پاداش و انگیزه)  تأثیر نمی گذارد منجر به این نتیجه گیری میشود که داروهای سایکدلیک وابستگی ایجاد نمی کنند و تأثیر آنها اعتیاد آور نیست.

با این حال باید توجه داشته باشید که این داروها اصلا بی خطر نیستند: آنها می توانند منجر به تجارب ذهنی پیچیده و خطرآفرینی شوند. خطرات موجود در مواد روان گردان عمدتاً روانشناختی هستند تا فیزیولوژیکی. به طور مثال، پس از مصرف دوزهای معمول LSD ، مجیک ماشروم و مسکالین هیچ مورد مرگ ناشی از اووردوز مستقیم ناشی از مصرف ماده گزارش نشده است؛ اما، قضاوت های مختل ناشی از مصرف سایکدلیک ها (مانند داشتن قدرت های فوق العاده یا شکست ناپذیر بودن) عواقب مهلکی مانند پرش از ساختمان را منجر شده است، زیرا شخص پس از مصرف داروی سایکدلیک معتقد بوده که می تواند پرواز کند. جانسون و گریفیتس راهنماهای ایمنی  برای به حداقل رساندن خطرات  این چنینی ناشی از مصرف این داروها را منتشر کرده اند.

مهمترین موارد ناشناخته؟

مهمترین نگرانی در مورد تحقیقات در زمینه داروهای سایکدلیک این است که شواهد علمی مستحکم و به دست آمده از مطالعات میدانی که خارج از محیط کنترل شده ی آزمایشگاهها انجام شده باشند، در مورد آنها وجود ندارد. به علاوه، فقدان طرح های مطالعات طولی در زمینه اثرات این داروها به این معنی است که در حال حاضر درباره تأثیرات طولانی مدت آنها شواهد زیادی در دست نیست.