LOADING
May 12, 2020 1 Comment

کانابیس و سلامت روان

پرنیان رافعی

تاثیر کانابیس بر سلامت روانی مصر­ف­‌کننده‌­ها چیست؟ آیا ریسک بیماری‌­های روانی در مصر­ف ­کنندگان کانابیس با سایر افراد متفاوت است؟

گیاه کانابیس که بیش از ۱۲۰۰ نام مختلف دارد و معمولا با نام­های ماریجوانا، وید، جوینت و گرس شناخته میشود، در سال­های اخیر به  بحث­های زیادی در بین پژوهشگران، درمانگران و سیاست­گذاران دامن زده است.  به گزارش سازمان بهداشت جهانی کانابیس شایع­ترین ماد­ه­ ی روانگردان مورد سوءمصرف در جهان است و  حدود ۱۴۷ میلیون مصرف کننده (تقریبا ۲.۵% جمعیت جهان) دارد. 

در دهه­ ی اخیر چارچوب­های قانون­گذاری در رابطه با مصرف کانابیس در جهان تغییرات چشمگیری داشته­اند. همچنین تحقیقات متعددی برروی جنبه­‌های فیزیولوژیکی، روانشناختی و اجتماعی تاثیرات کانابیس بر روی انسان ها صورت گرفته­ است. شواهد متناقض و چالش برانگیز زیادی در مورد تاثیر کانابیس بر روی سلامت روانی افراد مصرف کننده منتشر شده است. به طور کلی می­توان گفت، در حال­‌ حاضر دو دیدگاه­ متضاد در این مورد وجود دارد:

گروه اول بر پایه ­ی شواهد موجود ادعا می­کنند که مصرف کانابیس خصوصا در سنین نوجوانی و در میان افراد آسیب ­پذیر می­‌تواند منجر به ایجاد و تشدید علائم اختلالات اضطرابی و افسردگی، اختلالات روانپریشی (سایکوتیک) و همچنین اختلالات شناختی مثل ضعف در عملکرد حافظه، توجه و یادگیری گردد. پژوهش­های متعددی نیز برای بررسی تاثیرات مخرب کانابیس بر روی ساختار و عملکرد مغز انجام گرفته که زیربنای دیدگاه گروه اول می‌­باشد. برای مثال، متاآنالیز انجام­ گرفته بر روی همبسته­های نوروآناتومیکی مغز افراد مصرف­کننده کانابیس،  کاهش حجم مناطق مغزی مرتبط با یادگیری و حافظه (هیپوکامپ) و پردازش­پاداش و اعتیاد (قشر اربیتوفرونتال) در افراد مصرف­‌کننده کانابیس را نشان می­دهد. رابطه بین مصرف کانابیس و اسکیزوفرنی و دیگر اختلالات روانپریشی از بحث­برانگیزترین مباحث مطالعات در زمینه تاثیرات کانابیس بر روان انسان است. اگرچه نتایج این مطالعات تا به حال رابطه­‌ی علیتی بین مصرف کانابیس و روانپریشی را مشخص نکرده‌­اند، اما شواهد نشان­ می‌­دهند عواملی چون دوز مصرف، سن شروع مصرف، داشتن اختلالات روانپزشکی زمینه­ای و میزان قدرت روانگردانی کانابیس مورد مصرف (مقیاس THC به CBD) به طرز چشمگیری در ایجاد و یا تشدید علائم روانپریشی نقش دارند.

گروه دوم که جدیدتر هستند، معتقدند که مصرف کانابیس و بطور خاص کانابیس حاوی ماده CBD، خاصیت درمانی داشته و میتواند برای درمان اضطراب، افسردگی، اختلال استرس پس از سانحه، اختلالات خواب، درد، بیماریهای نورولوژیکی نظیر پارکینسون، و همچنین کاهش وابستگی به مواد روانگردان دیگر مورد مصرف قرار بگیرد. هوچ و همکاران در یک مطالعه مروری سیستماتیک، کارآزمایی­های بالینی­ای که از داروهای حاوی کانابیس جهت درمان اختلالات روانپزشکی استفاده کرده­بودند را بررسی کردند. مصرف کانابیس به عنوان مکمل درمان­های دارویی و روانشناختی در درمان برخی از اختلالات روانپزشکی (مثل اسکیزوفرنی، وابستگی به مواد مخدر، اضطراب اجتماعی، غیره) اثرات مثبت داشت، اما به علت حجم کم نمونه­ها در این مطالعات شواهد بیشتری برای نتیجه­گیری دقیق­تر در این زمینه احتیاج است.

اما آیا بین مصرف کانابیس در نوجوانی و بروز علائم روانپزشکی در بزرگسالی رابطه معناداری هست؟

 نتایج یک متاآنالیز منتشرشده در سال ۲۰۱۹  ارتباط معناداری بین مصرف کانابیس در نوجوانی و بروز علائم افسردگی و تمایلات خودکشی در بزرگسالی نشان داده است. اخیرا نتایج یک مطالعه طولی که ۵۹۱ نوجوان را در طول ۳۰ سال (از ۲۰ تا۵۰ سالگی) از جهت مصرف کانابیس و وجود علائم افسردگی، اضطراب و تمایلات خودکشی مورد بررسی قرار داده­است، بین مصرف کانابیس در نوجوانی و بروز افسردگی و تمایلات خودکشی در بزرگسالی ارتباط واضحی نشان­ داده­ است. این مطالعه رابطه معناداری بین مصرف کانابیس در نوجوانی و ابتلا به اختلالات اضطرابی در بزرگسالی نشان­ داده ­است. نکته قابل ­توجه در نتایج این مطالعه این است که ریسک ابتلا به افسردگی در بزرگسالانی که سن شروع مصرف آنها قبل از ۱۵ سالگی بود بیشتر از افرادی است که در سنین بالاتر مصرف کانابیس را شروع کردند.

اگرچه نتایج بررسی­‌های انجام‌ ­شده برروی تاثیرات کانابیس بر سلامت­ روان تناقض‌­ها و پراکندگی­های زیادی دارد، اما می­توان گفت یکی از نتایجی که اکثر مطالعات این حوزه به آن دست یافته­ اند، اهمیت سن شروع ­مصرف کانابیس در بروز علائم و عوارض روانشناختی و عصبی است. چنان­که حتی یک یا دوبار مصرف کانابیس در سنین نوجوانی می­تواند ساختار مغز را به میزان چشمگیری دستخوش تغییر کند. به ­طور کلی،  فعلا شواهد علمی موجود به نفع دیدگاه گروه اول است و علیرغم اینکه مصرف کانابیس می­تواند اثرات درمانی را هم با خود به همراه داشته باشد، اما دستکم می­توان گفت که شروع زودهنگام مصرف این ماده ایده­ی خوبی به نظر نمی­رسد.


پرنیان رافعی محقق و کارشناس ارشد روانشناسی بالینی در دانشگاه تهران است

1 Comment

Leave a Reply

Your email address will not be published.