تاثیر کانابیس بر سلامت روانی مصرفکنندهها چیست؟ آیا ریسک بیماریهای روانی در مصرف کنندگان کانابیس با سایر افراد متفاوت است؟
گیاه کانابیس که بیش از ۱۲۰۰ نام مختلف دارد و معمولا با نامهای ماریجوانا، وید، جوینت و گرس شناخته میشود، در سالهای اخیر به بحثهای زیادی در بین پژوهشگران، درمانگران و سیاستگذاران دامن زده است. به گزارش سازمان بهداشت جهانی کانابیس شایعترین ماده ی روانگردان مورد سوءمصرف در جهان است و حدود ۱۴۷ میلیون مصرف کننده (تقریبا ۲.۵% جمعیت جهان) دارد.
در دهه ی اخیر چارچوبهای قانونگذاری در رابطه با مصرف کانابیس در جهان تغییرات چشمگیری داشتهاند. همچنین تحقیقات متعددی برروی جنبههای فیزیولوژیکی، روانشناختی و اجتماعی تاثیرات کانابیس بر روی انسان ها صورت گرفته است. شواهد متناقض و چالش برانگیز زیادی در مورد تاثیر کانابیس بر روی سلامت روانی افراد مصرف کننده منتشر شده است. به طور کلی میتوان گفت، در حال حاضر دو دیدگاه متضاد در این مورد وجود دارد:
گروه اول بر پایه ی شواهد موجود ادعا میکنند که مصرف کانابیس خصوصا در سنین نوجوانی و در میان افراد آسیب پذیر میتواند منجر به ایجاد و تشدید علائم اختلالات اضطرابی و افسردگی، اختلالات روانپریشی (سایکوتیک) و همچنین اختلالات شناختی مثل ضعف در عملکرد حافظه، توجه و یادگیری گردد. پژوهشهای متعددی نیز برای بررسی تاثیرات مخرب کانابیس بر روی ساختار و عملکرد مغز انجام گرفته که زیربنای دیدگاه گروه اول میباشد. برای مثال، متاآنالیز انجام گرفته بر روی همبستههای نوروآناتومیکی مغز افراد مصرفکننده کانابیس، کاهش حجم مناطق مغزی مرتبط با یادگیری و حافظه (هیپوکامپ) و پردازشپاداش و اعتیاد (قشر اربیتوفرونتال) در افراد مصرفکننده کانابیس را نشان میدهد. رابطه بین مصرف کانابیس و اسکیزوفرنی و دیگر اختلالات روانپریشی از بحثبرانگیزترین مباحث مطالعات در زمینه تاثیرات کانابیس بر روان انسان است. اگرچه نتایج این مطالعات تا به حال رابطهی علیتی بین مصرف کانابیس و روانپریشی را مشخص نکردهاند، اما شواهد نشان میدهند عواملی چون دوز مصرف، سن شروع مصرف، داشتن اختلالات روانپزشکی زمینهای و میزان قدرت روانگردانی کانابیس مورد مصرف (مقیاس THC به CBD) به طرز چشمگیری در ایجاد و یا تشدید علائم روانپریشی نقش دارند.
گروه دوم که جدیدتر هستند، معتقدند که مصرف کانابیس و بطور خاص کانابیس حاوی ماده CBD، خاصیت درمانی داشته و میتواند برای درمان اضطراب، افسردگی، اختلال استرس پس از سانحه، اختلالات خواب، درد، بیماریهای نورولوژیکی نظیر پارکینسون، و همچنین کاهش وابستگی به مواد روانگردان دیگر مورد مصرف قرار بگیرد. هوچ و همکاران در یک مطالعه مروری سیستماتیک، کارآزماییهای بالینیای که از داروهای حاوی کانابیس جهت درمان اختلالات روانپزشکی استفاده کردهبودند را بررسی کردند. مصرف کانابیس به عنوان مکمل درمانهای دارویی و روانشناختی در درمان برخی از اختلالات روانپزشکی (مثل اسکیزوفرنی، وابستگی به مواد مخدر، اضطراب اجتماعی، غیره) اثرات مثبت داشت، اما به علت حجم کم نمونهها در این مطالعات شواهد بیشتری برای نتیجهگیری دقیقتر در این زمینه احتیاج است.
اما آیا بین مصرف کانابیس در نوجوانی و بروز علائم روانپزشکی در بزرگسالی رابطه معناداری هست؟
نتایج یک متاآنالیز منتشرشده در سال ۲۰۱۹ ارتباط معناداری بین مصرف کانابیس در نوجوانی و بروز علائم افسردگی و تمایلات خودکشی در بزرگسالی نشان داده است. اخیرا نتایج یک مطالعه طولی که ۵۹۱ نوجوان را در طول ۳۰ سال (از ۲۰ تا۵۰ سالگی) از جهت مصرف کانابیس و وجود علائم افسردگی، اضطراب و تمایلات خودکشی مورد بررسی قرار دادهاست، بین مصرف کانابیس در نوجوانی و بروز افسردگی و تمایلات خودکشی در بزرگسالی ارتباط واضحی نشان داده است. این مطالعه رابطه معناداری بین مصرف کانابیس در نوجوانی و ابتلا به اختلالات اضطرابی در بزرگسالی نشان داده است. نکته قابل توجه در نتایج این مطالعه این است که ریسک ابتلا به افسردگی در بزرگسالانی که سن شروع مصرف آنها قبل از ۱۵ سالگی بود بیشتر از افرادی است که در سنین بالاتر مصرف کانابیس را شروع کردند.
اگرچه نتایج بررسیهای انجام شده برروی تاثیرات کانابیس بر سلامت روان تناقضها و پراکندگیهای زیادی دارد، اما میتوان گفت یکی از نتایجی که اکثر مطالعات این حوزه به آن دست یافته اند، اهمیت سن شروع مصرف کانابیس در بروز علائم و عوارض روانشناختی و عصبی است. چنانکه حتی یک یا دوبار مصرف کانابیس در سنین نوجوانی میتواند ساختار مغز را به میزان چشمگیری دستخوش تغییر کند. به طور کلی، فعلا شواهد علمی موجود به نفع دیدگاه گروه اول است و علیرغم اینکه مصرف کانابیس میتواند اثرات درمانی را هم با خود به همراه داشته باشد، اما دستکم میتوان گفت که شروع زودهنگام مصرف این ماده ایدهی خوبی به نظر نمیرسد.
پرنیان رافعی محقق و کارشناس ارشد روانشناسی بالینی در دانشگاه تهران است
1 Comment