بعضی‌ها با افتخار متولد می‌شن. بعضی ها افتخار رو بدست می‌ارن . به بعضی ها هم، افتخار تحمیل می شه

این جمله‌ی معروف شکسپیر رو همه مون شنیدیم و حدس من اینه که همه ترجیح میدیم اون کسی باشیم که بزرگی و افتخار رو بدست می‌اره نه اینکه بهش به ارث برسه یا از اون بدتر، بهش تحمیل بشه. واس و هُمزی در آزمایش نبوغ‌آمیزی در سال ۱۹۷۰ نشون دادن که این تمایل به در اختیار داشتنِ فرمونِ زندگی مختص انسان‌ها نیست و در حیوان‌های ساده‌تری مثل رَت (rat) هم دیده میشه.

برای بررسی این سوال، واس و همزی یک معمای فضایی (maze) طراحی کردند (شکل بالا): در هر دور آزمایش، رت از خط شروع واردmaze می شد و راه خودش رو به سمت هدف (cheese) پیدا می کرد.

همونطور که در شکل می بینید، بلافاصله بعد از شروع، رت به دوراهی شماره یک می‌رسه. اگر شاخه‌ی راست رو انتخاب کنه، یه راه مستقیم و بی‌دردسر در پیش رو داره که هیچ انتخاب و اختیاری توش نیست ولی در نهایت به هدف می‌رسه. اگر شاخه‌ی چپ رو انتخاب کنه، چند قدم جلوتر به دوراهی شماره دو می‌رسه و اینجا هم باید یک انتخاب دیگه بکنه.

دقت کنید نتیجه‌ی این انتخاب ها هیچ تاثیری بر طول مسیر، سختی راه و مقدار تلاش لازم برای رسیدن به هدف نداره. تنها تفاوت انتخاب چپ و راست در دوراهی یک اینه که با انتخاب مسیر چپ، رت فرصت داره اراده‌ و اختیار خودش رو یک بار دیگه در دوراهی شماره‌ی دو به نمایش بذاره!

حالا سوال اصلی اینه: آیا این موضوع اصلاً اهمیتی برای رت داره؟ اگه مساله‌ و مشغولیت ذهنی رت جبر و اختیار نباشه، انتظار داریم که تو دوراهی یک انتخابش ۵۰-۵۰ باشه.

واس و هُمزی این آزمایش رو در ۱۵ رت و حدود ۲۵۰۰ مرتبه تکرار کردن و مشاهده کردند که، در مجموع، در ۶۰٪ موارد رت‌ها تو دوراهی شماره یک به سمت چپ پیچیدن !!!!

این نتیجه نشون داد که داشتن حق انتخاب و اختیار برای رت (هم مثل انسان) ارزش ذاتی ‌و خودبخودی داره.

متن انگلیسی این پست را میتوانید اینجا ببینید